یکی از بخشهای بسیار جذاب هر فایل ویدیویی، بازی رایانهای و کلا بخش رسانه، جنبههای صوتی و فناوریهای صوتی به کار رفته در آن است. شنیدن صدای چند بعدی از چپ و راست، حس کردن اتفاقات آن طوری که در واقعیت رخ میدهند و تجربهی هیجانات متفاوت، همه و همه مزیتهای داشتن یک سیستم صوتی سطح بالا بوده که از تکنولوژیهای مختلف صوتی بهره میبرد. یکی از این تکنولوژیها، فناوری طراحی شده توسط برند دالبی به نام دالبی اتموس (Dolby Atmos) بوده که با ارائه جلوههای صوتی بسیار جذاب به کاربران، یکی از پراستفادهترین تکنولوژیهای صوتی در بسیاری از سیستمها و پلتفرمهاست. البته این تکنولوژی رقبای سرسختی همچون DTS و OZO Audio نیز دارد که در ادامه به معرفی و بررسی امکانات هرکدام خواهیم پرداخت تا با تفاوتها و شباهتهای آنها آشنا شده واگر علاقهمند به دنیای جذاب فناوریهای صوتی هستید، بتوانید علم خود را در این زمینه بیش از پیش ارتقا دهید.
دالبی اتموس چیست و عملکرد آن به چه صورت است؟
شرکت دالبی که همهی ما آن را با فناوریهای صوتی و تصویریاش میشناسیم ابتدا یک شرکت انگلیسی بود که در سال ۱۹۷۶ شرکت خود را به ایالات متحده آمریکا منتقل کرد و از آن زمان تا کنون روز به روز به این فناوریها افزوده است.
فناوری صدای فراگیر دالبی اتموس (Dolby Atmos) راه خود را از اتاقکهای تولید متحوا و موسیقی به خانههای مردم باز کرده و به یکی از تاثیرگذارترین تکنولوژیها در زمینهی سینماهای خانگی تبدیل شده است. برای اولین بار از این تکنولوژی در سال ۲۰۱۲ و در جریان نمایش انیمیشن Brave در Dolby Theater واقع در لس آنجلس استفاده شد که به ما نوید یک آیندهی روشن از جلوههای پیشرفتهی صوتی را داد.
این تکنولوژی به لطف صدای فراگیری که ارائه میداد از همان ابتدا مورد توجه کارگردانهای هالیوودی قرار گرفت و به دلیل سازگاری بالای این فناوری با سختافزارها و دستگاههای مختلف پخش ویدیو مانند تلویزیونها و گیرندههای AV، دالبی اتموس به یکی از پیشروترین تکنولوژیها در صنعت ساخت و ارائهی جلوههای صوتی بدل شد. ممکن است که از فناوری دالبی اتموس در هر سینمایی در جهان استفاده نشود اما در تعداد بالایی از سینماها در سرتاسر جهان در دسترس بوده که تا سال ۲۰۲۱ این تعداد چیزی حدود ۶۱۰۰ سینمای مختلف را شامل میشد. همانطور که گفتیم اکنون شما میتوانید از این تکنولوژی با استفاده از یک گیرندهی AV و یا تلویزیونی که از دالبی اتموس پشتیبانی کند، به راحتی در خانههایتان از صدای فراگیر محتواهایتان لذت ببرید. اما دالبی اتموس واقعا چیست و چگونه کار میکند؟ اجازه بدهید به صورت کاملتر به توضیح این تکنولوژی بپردازیم.
به قول خود دالبی، فناوری دالبی اتموس مهمترین پیشرفت در سینماها از زمان به وجود آمدن صداهای فراگیر است به طوری که علاوهبر صداهای دالبی معمولی ۵.۱ و ۷.۱ که تنها در جهت افقی پخش میشوند، این فناوری صداها را در جهتهای عمودی نیز منتشر کرده و باعث میشود این حس به کاربر القا شود که در فضای گنبدی شکلی قرار گرفته و صداها را از تمامی جهات میشنود که در نوع خود یکی از هیجانانگیزترین سرگرمیهای مربوط به دنیای رسانه است. برخلاف سیستمهای صوتی سنتی، دالبی اتموس صداها را در سطوح مجزا برای هر بلندگو ارسال نمیکند. این فناوری توانایی پخش هم زمان از 118 شی صوتی مختلف را داشته و به طراحان صدا این امکان را میدهد که هر صدا را به جای اختصاص دادن آنها به کانالهای خاص، در نقاط دقیقی در میدان صوتی قرار دهند و یک صحنه صوتی سه بعدی متقاعدکننده ایجاد کنند.
لازم به ذکر است که با استفاده از این فناوری میتوان حداکثر تا ۴۰۰ بلندگو را در سینماها جای داد که البته فکر نمیکنیم کسی بخواهد از این تعداد بلندگو برای سینمای خانگی خود استفاده کند، در عوض جایگزینهای سادهتری وجود دارد مانند اضافه کردن دو یا چهار بلندگوی سقفی برای سیستم صوتی شما. امروزه در بسیاری از فیلمهای سینمایی که در سرویسهای مختلف قرار میگیرند، از این تکنولوژی برای هرچه جذابتر کردن جلوههای صوتی استفاده میشود اما یکی از ضعفهای دالبی اتموس، نبود آن در فیلمهای دارای کیفیت ۱۰۸۰ یا فول اچ دی بوده و فقط برای فیلمهای با کیفیت 4K در دسترس است. از جمله سرویسهای پخش آنلاین ویدیو که از این فناوری در فیلمهای خود استفاده میکنند میتوان به آمازون پرایم، نتفلیکس، والمارت وودو و آیتیونز اشاره کرد. همچنین کنسولهای ایکس باکس شرکت مایکروسافت نیز از این تکنولوژی در ساخت و انتشار بسیاری از بازیهای خود از جمله سری معروف Halo بهره برده اما همچنان اثری از این فناوری در دستگاههای پلی استیشن نیست که در واقع نوعی ضعف محسوب میشود. همچنین شما میتوانید با رفتن به سایت رسمی دالبی، به یک دمو یا همان نمونه اولیه از این تکنولوژی دسترسی داشته باشید و قابلیتهای آن را از نزدیک ببینید که البته انجام این کار نیازمند هدستهای تقریبا خوبی است.
تکنولوژی صوتی DTS؛ یکی دیگر از فناوریهای صوتی مطرح در جهان
اگر بخواهیم در دنیای فناوریهای صوتی یک رقیب جدی برای تکنولوژی دالبی اتموس نام ببریم، قطعا جلوههای صوتی شرکت DTS یا Digital Theater Systems رقیب قدری خواهد بود. همانطور که مشخص است فناوریهایی مانند DTS Sound مسئول بهبود پتانسیل موسیقیهایی هستند که به آنها گوش میدهیم. در مقایسه با فناوری دالبی دیجیتال، DTS به دلیل نرخ بیت بالاتر در کدگذاری، صدای خروجی بهتری خواهد داشت اما با این وجود برخی معتقدند که دالبی دیجیتال نیز کیفیت صدای بهتری را با نرخ بیت پایینتر تولید میکند. به بیان ساده و در ابتداییترین شکل برای درک این فناوری لازم است بدانید که DTS و دالبی دیجیتال از صدای ۵.۱ کاناله ( یعنی یک سیستم سینمای خانگی معمولی با پنج بلندگو و یک سابووفر) پشتیبانی میکنند و نسخههای پیشرفتهتر از این فرمتها، از ۷.۱ کانال و صدای فراگیر HD در قالب تکنولوژیهای دالبی اتموس که پیشتر به بررسی آن پرداختیم و DTS:X خود را نشان میدهند.
فناوری DTS:X نتیجه همکاری شرکتهای DTS و IMAX بوده که یک استاندارد به نام DTS:X تولید کردند و صدای سه بعدی و همه جانبهای را به فیلمهای سینمایی آوردند که چندین پله از تکنولوژی DTS بالاتر است.
استفاده از سیستمهای مبتنی بر DTS مزایای مشخصی دارد. موسیقی متنها از نظر صدا غنیتر هستند که همین امر باعث میشود این تکنولوژی در نگاه بسیاری از کارگردانان حوزههای مختلف مانند فیلم، موسیقی و تئاتر جذاب به نظر برسد. از آن جایی که آهنگهای مبتنی بر فناوری DTS جزییات بیشتری نسبت به آهنگهای تحت تکنولوژی دالبی دیجیتال دارند، استدلال میشود که این فناوری نسبت سیگنال به نویز و محدوده دینامیکی بهبود یافتهتری دارد. با این وجود معایبی نیز در استفاده از این تکنولوژی پیشرفته وجود دارد که میتوان به محدودیت در نرمافزارهای موجود و قیمت گران آنها نسبت به امکانات رقبا اشاره کرد.
در پاسخ به این سوال که کدام یک از دو تکنولوژی دالبی اتموس و یا DTS:X بهتر است باید گفت که هر دوی این فناوریها، یک قدم بالاتر از صدای فراگیر سنتی هستند و به لطف سیگنالهای صوتی متعددی که تعداد بلندگوهای بیشتری نسبت به استاندارد ۵.۱ دارند، جلوههای مبتنی بر اشیا را بهتر بازسازی میکنند؛ مانند صدای پرواز هواپیما در بالای سر و یا صدای شلیک گلولههایی که از اطراف سکانس به گوش میرسد که یک تجربهی هیجانانگیز را برای شما رقم خواهد زد به طوری که آن محیط برای شما واقعیتر به نظر میرسد.
بسیاری از تلویزیونهای OLED با کیفیت 4K و سرویسهای پخش آنلاین ویدیو که پیشتر گفتیم در حال حاضر از فناوری دالبی اتموس استفاده میکنند اما DTS:X کمی انعطافپذیرتر بوده زیرا با صدای فراگیر استاندارد کار میکند و نیازی به بلندگوهای اضافی بالای سر ندارد. همچنین شما میتوانید اشیا صوتی را به صورت دستی تنظیم نمایید به این معنی که حجم صداها را در یک موسیقی متن بالا برده و شنیدن دیالوگها با را با فعال کردن جلوههای بلند آسانتر کنید.
با استانداردهایی که دائما در حال تغییر هستند، بهترین راه برای این که مطمئن شوید اجزایی با کیفیت خوب دارید، تنظیم درست آنها در مرحلهی اول و سپس انتخاب منبع خوب در اولویت هستند. به این ترتیب چه از فناوری DTS:X و چه از دالبی اتموس استفاده کنید، با سرگرمیهای موجود در سینماهای خانگی، هیجانات بالایی را تجربه خواهید کرد.
تکنولوژی OZO Audio؛ یک فناوری صوتی از شرکت نوکیا
شرکت نوکیا همیشه در طراحی و ارائه محصولات و فناوریهای مختلف پیشرو بوده است که البته درست است در سالهای اخیر اشتیاق این شرکت در زمینهی معرفی تکنولوژیهای جدید مانند قبل نیست اما هنوز هم برای رقابت در بسیاری از زمینههای مختلف آمادگی کاملی دارد. زمانی که نوکیا برای اولین بار فناوری OZO Audio را برای تکنولوژی واقعیت مجازی خود گسترش داد، آن طور که باید و شاید از این تکنولوژی استقبال نشد و نوکیا در صدد آوردن فناوری OZO Audio به گوشیهای تلفن همراه برآمد.
دلیل عرضه این تکنولوژی صدا همراه با ابزارهای واقعیت مجازی، وجود یک صدای فراگیر سه بعدی در کنار تصاویر سه بعدی موجود در تکنولوژی واقعیت مجازی بود و هنگام عرضه OZO Audio به جهانیان، این تکنولوژی حرفهای زیادی برای گفتن داشت.
با آمدن تکنولوژی OZO Audio به گوشیهای تلفن همراه، کاربران با چیزی مواجه شدند که پیش از آن چنین چیزی را تجربه نکرده بودند. یکی از قابلیتهای به شدت جذاب این فناوری، قابلیت ضبط صدا به صورت سه بعدی و استفاده از هوش مصنوعی برای این عملیات بود. همچنین شما با قابلیت OZO Zoom میتوانید روی سوژه مورد نظر زوم کرده و با استفاده از ابزارهای موجود در این تکنولوژی، صداهای اضافه اطراف را حذف کرده و فقط صدای سوژهی مورد نظر خود را ضبط کنید که در نوع خود یکی از بهترینها محسوب میشود و به نوعی خبر از آیندهی درخشان دنیای فناوریهای صوتی میدهد. همانطور که پیشتر گفتیم شما میتوانید با استفاده از این تکنولوژی صداهای اطرف را به صورت سه بعدی ضبط کنید اما برای این کار نیازمند داشتن حداقل ۴ میکروفون در گوشی تلفن همراه خود خواهید بود. اگر تعداد میکروفونهای شما ۳ عدد بوده قابلیت ضبط صدای ۳۶۰ درجه را خواهید داشت و اگر تنها دارای ۲ عدد میکروفون در دستگاه خود هستید، تنها میتوانید از ضبط صدای استریو در تلفن همراه هوشمند خود لذت ببرید. همانطور که انتظار میرود یکی از دیگر از قابلیتهای جذاب تکنولوژی OZO Audio دریافت صداها به صورت سه بعدی در هدستها و هندزفریهاست که تجربهی خوبی از موسیقی گوش کردن، فیلم دیدن و یا بازی کردن را برای شما رقم خواهد زد. فناوری اوزو به راحتی میتواند ضبط صدا را به میکروفون خاصی در دستگاه محدود کرده و در هنگام فیلمبرداری با دوربینهای مختلف بهترین صدای ممکن از محیط را برای شما دریافت کند. از آن جا این تکنولوژی نیاز به سختافزار خاصی ندارد و تنها به صورت نرمافزاری موجود بوده، هر شرکتی میتواند حق اشتراک آن را خریداری کرده و از آن در دستگاههای تلفن همراه خود استفاده کند. تا کنون گوشیهایی از شرکتهای اوپو، وان پلاس، ایسوس و البته نوکیا از این تکنولوژی بهره بردهاند که رضایت بالای مشتریان را در انجام فیلمبرداریهای روزمره به دنبال داشته است.
قابلیت Virtual Surround Sound چیست و چه کاربردی در تلویزیونهای امروزی دارد؟
امروزه هزینهی تجهیزات مختلف برای دستیابی به یک تجربهی صدای فراگیر کمی بیشتر از آن چیزی است که ما فکرش را میکنیم و خب همهی افراد علاقهمند به این حوزه توانایی پرداخت چنین هزینههایی را ندارند، اما درست در همین لحظه تکنولوژی به کمک ما میآید تا هزینههای ما را تا حد زیادی کم کرده و ما را به چیزی که میخواهیم برساند. نام این تکنولوژی صدای فراگیر مجازی یا Virtual Surround Sound بوده که در ادامه به بررسی دقیقتر امکانات و قابلیتهای آن خواهیم پرداخت.
همانطور که در بررسیهای قبلی در همین مقاله گفتیم، شما برای داشتن یک صدای فراگیر، باید ۵ تا ۷ بلندگو همراه با یک یا دو سابووفر برای فرکانسهای low-end داشته باشید که این عدد ممکن است در سینماها تا ۱۰ عدد بالا رود. حالا متوجه میشوید که دلیل شنیدن زندهتر و واقعیتر اتفاقات درون فیلمها چگونه است؛ مانند مثالی که قبلا زدیم شنیدن صدای پرواز هواپیما از بالای سر به راحتی میتواند این قضیه را توجیه کند.
حال باید بدانید که تکنولوژی مورد بحث ما چگونه کار میکند؟ در واقع دلیل اصلی تولید یک صدای مجازی فراگیر، به نحوهی ضبط و ویرایش آن بستگی دارد که یک عملیات نرمافزاری بوده و برخلاف تصور عموم نیاز به استفاده از هدفونهای گران قیمت برای این کار نیست. مثلا اگر در یک سکانس صدایی از سمت چپ تصویر شنیده شود، ضبط آن صحنه باید طوری باشد که بیشترین صدا از هدست سمت چپ به شنونده منتقل شود تا به نوعی ذهن او فریب خورده و این حقیقت را در شما به وجود بیاورد که واقعا صدا از سمت چپ میآید.
سوال بعدی که مطرح میشود در مورد ارزش این شاخه از فناوریهای صوتی بوده، در واقع باید گفت که تکنولوژی صدای فراگیر مجازی بیشتر به درد بازیهای رایانهای میخورد تا هیجان مورد نظر را به گیمرها منتقل کند اما این بدان معنی نیست که این فناوری در سایر محصولات رسانهای بدون کاربرد خواهد بود. تجربهی فیلمهای سینمایی به خصوص فیلمهای سه بعدی در کنار قابلیت صدای فراگیر مجازی، هیجانی است که شاید در دنیای امروز به راحتی قابل دسترسی نباشد اما در نوع خود یکی از بهترینهاست و تجربهی خوبی از فیلم دیدن را به کاربران منتقل میکند. از مهمترین ایراداتی که میشود به این تکنولوژی وارد کرد تاثیر آن روی کیفیت کلی صداست و اگر محصول نهایی بدون میکس و ویرایش به دست کاربر برسد، شاید آن طوری که از آن انتظار داریم نباشد. به هر حال هر تکنولوژی در کنار تمامی مزایای خود دچار یک سری ضعف هم بوده که با توجه به پیشرفت سریع فناوریها، میتوان انتظار داشت که در آیندهای نه چندان دور، تمامی این عیب و ایرادات به راحتی رفع شوند.
مقایسهی فناوریهای صوتی Realtek Audio و Nvidia Audio در سیستمهای رایانهای
با توجه به همه گیر شدن تکنولوژی در زندگیهای روزمره افراد و وجود داشتن حداقل یک لپ تاپ یا سیستم رو میزی در هر خانهای، فناوریهای صوتی نیز همانند هر ابزار دیگری خود را ملزم به بهروزرسانی در این سیستمها کردهاند تا کاربران این حوزه نیز بتوانند از جلوههای ویژه صوتی و سایر کاربردهای مربوط به صدا بهره ببرند که بیشترین استفاده از آنها در هنگام اجرای بازیهای رایانهای و یا سایر ابزار مربوط به رسانه است. در واقع تکنولوژیهای Realtek Audio و Nvidia Audio وظیفهی مدیریت و پخش صدا تحت فناوریهایی که پیشتر بررسی کردیم را دارند؛ مانند تکنولوژی دالبی اتموس!
تکنولوژیهای یاد شده هر کدام دو وظیفهی مختلف را در پخش صدا بر عهده دارند. فناوری Realtek Audio به صورت پیش فرض در اکثر مادربردهایی که از این سرویس پشتیبانی میکنند وجود داشته که به صورت یک کارت سختافزاری بوده و وظیفهی پخش صدا از اسپیکرهای دستگاه، هدفونها و یا هرچیزی که به مادربرد متصل شود را خواهد داشت اما در مقابل تکنولوژی Nvidia Audio، پخش صدا را در تمامی دستگاههایی که با کابل HDMI به سیستم متصل میشوند فعال میکند، البته باید بدانید که برای اتصال و هماهنگ سازی این دو کارت صدا با سیستمتان، نیاز به نصب درایورهای مربوطه دارید. درایورها در واقع رابطهای بین قطعات سختافزاری و نرمافزاری موجود در یک سیستم رایانهای هستند. مثلا هنگامی که شما برای بازی کردن لپ تاپ خود را به یک تلویزیون یا مانیتور بزرگتر متصل میکنید، در واقع دارید کابل HDMI را به قطعهی سختافزاری اجراکنندهی بازیها به نام کارت گرافیک متصل میکنید و با استفاده از این کابل هم تصویر و هم صدا را به صفحه نمایش مورد نظر خود منتقل میکنید. البته کیفیت محتوای انتقال یافته به کیفیت کابلی که استفاده میکنید نیز بستگی دارد. بنابراین فرق اصلی این دو کارت صدا در نحوهی استفاده از آنها بوده و بستگی دارد که مانیتور نمایش دهندهی محتوای شما مانیتور لپ تاپ باشد یا مانیتور ثانویه. در مورد سیستمها و کیسهای خانگی نیز چون اکثر اتصالات با کابل HDMI است، وظیفهی پخش صدا برعهده کارتهای صدای شرکت انویدیا بوده.
سیستمهای صوتی در مقابل فناوریهای صوتی
همانطور که از ابتدای این مقاله فناوریهای صوتی مطرح در جهان را با هم بررسی کردیم، احتمالا هم اینک به درک درستی از نحوهی کار کردن و پخش صدا توسط این سرویسها رسیدهاید. اکنون در پایان تمام این بررسیها به معرفی تعدادی از معروفترین سیستمهای صوتی خواهیم پرداخت و تفاوت آنها را با فناوریهای صوتی مشخص خواهیم کرد تا در تشخیص هر یک از آنها به مشکلی برنخورید. سیستمهای صوتی یا سیستمهای پخش صدا به طور کلی به دستگاههایی گفته میشود که خروجی فناوریهای صوتی را به گوش کاربران میرسانند درست مانند انواع باندها، اسپیکرها، هدفونها و هندزفریها که بدون این ابزارها، عملا فناوریهای صوتی کاربرد خود را از دست میدهند زیرا بستری برای نشان دادن تواناییهای خود ندارند.
از معروفترین شرکتهای تولید کننده سیستمهای صوتی میتوان به ابزارهای مطرح پخش صدای شرکتهای سونی، هارمن کاردن (Harman Kardon) و جی بی ال (JBL) در مرحلهی اول اشاره کرد. شرکت سونی همیشه به تولید باندهای با کیفیت بالا مشهور بوده و امروزه بیشترین استفاده از آنها در خودروهای تراز اول دنیا و تلویزیونهای ساخته شده توسط این کمپانی دیده میشود. سیستمهای صوتی هارمن کاردن در سالهای اخیر توجه بسیاری از شرکتهای مطرح جهان را به خود جلب کردهاند به طوری که بسیاری از کمپانیهای تولیدکننده لپ تاپ و گوشیهای تلفن همراه از این سیستم در محصولات خود استفاده میکنند. همچنین این برند باندهای بسیار با کیفیتی نیز در آرشیو خود دارد که میتوانند هر علاقهمندی به دنیای موسیقی را به سمت خود جلب کنند. برای حجم صداهای پایینتر نیز خروجیهای مناسبی در اختیار کاربران قرار گرفته که میتوان به هندزفریهای سیمی و بی سیم انواع شرکتها مانند اپل، سامسونگ، هوآوی و غیره اشاره کرد که با یک تنظیمات و تکنولوژی مناسب میتوانید خود را ساعتها در دنیای جذاب موسیقی غرق کرده و از آن لذت ببرید.
جمعبندی
فناوریهای صوتی مانند دالبی ویژن و یا DTS:X که پیشتر به بررسی آنها پرداختیم، جز تکنولوژیهای تراز اول دنیا در زمینهی تولید صداهای فراگیر و سه بعدی هستند که از ابتدا تاکنون مشغول رقابت با یکدیگر بوده و هرکدام در پتلفرمها و مقاصد خاصی مورد استفاده قرار گرفتهاند. هچنین سایر تکنولوژیها مانند فناوری نرمافزاری شرکت نوکیا یعنی OZO Audio و یا تکنولوژی Virtual Surround Sound نیز در جایگاه خود، پخش موسیقی و ضبط آنرا به بهترین شکل انجام داده که البته در این راه معایبی نیز داشتند که در هر بخش به معرفی کامل آنها پرداختیم. اکنون با توجه به علمی که نسبت به فناوریهای صوتی به دست آوردید به نظر شما کدام تکنولوژی از همه بهتر بوده و یا کدام یک برای شما مناسبتر است؟